Posts

Showing posts from 2021

Nung tura Thawk leh Thawk tura Nung

US President hlui, hleitling, hmeltha leh chanchin, a tha lam leh tha lo lam pawh ngah ve tak mai, Bill Clinton khan a chanchin amahin a ziahna bu 'My Life' tih ah khan, a nu leh pa, pi leh pu te chanchin kháikhâwmna atan heti hian a ziak a, "Sum chuang báng hman tur engmah nei ngai lo mahse, in leh lo chenna tur an neih a, thawmhnaw thianghlim leh an kawngkapuia lo lut apiang te ei tur hlúi tur an neih phawt chuan rethei an inti ngai lo," tiin, a kháikhawmna atan, "They worked to live and not the other way round," tiin a ziak a. A mawi ka va ti tehlul em! President Clintona'n an chhungkaw chanchin a hrilhfiahna táwi tê hian kan pi leh pu te hun laia kan ram dinhmun leh kan rilru puthmang bakah, vawiina kan dinhmun leh rilru puthmang hi thui tak a hrilhfiahin ka hria. Hman lai kan pi leh pu te hunah pawh khan, an nunna turin nitin an thawk a, thawhrimna leh an kut kawih ngeia an thawh chhuah bâk kha chu mi chan ai eisak an tum lo mai ni lovin, rethei leh

Hna Thawh

 Hmásâng Chinese mi fing Confucius-a khan, ' Lungsi leh nuam ti taka i thawh ngei tur hna zawng la, ni khat mah hna i thawk ngai lovang,' tiin a lo sawi a, a rilin a dik hi ka va ti em! Hna hrang hrang kan thawk a, kum pui lingletin kan bung a. Mahse, thenkhat hi chuan hrehawm kan in tawrh tir tlawk tlawk ni ber hian ka hre thin! Hna thawh han tih ngawt mai pawh hi han ngaihtuah chian chuan ril deuh asin. 'Hna' chuan mawhphurhna hlen tur leh hlen ngei ngai a keng tel nghal a. Eng hnaah pawh hna a nih tawh hrim chuan mawhphurhna keng tel lo hna a awm ngai lo. Tin, 'thawh' tih pawh hian thil tih/chêt chhuah a keng tel nghal bawk a. Chu vangin, a táwi zawnga hna thawh awmzia chu thil tih hmanga mawhphurhna hlen tiin kan sawifiah thei áwm e. Chu mi awmzia chu hna ka thawk, hnathawh ka nei, chu mi kha mi ah chuan ka thawk kan tih chuan, chu mi kha mi ah chuan ka mawhphurhna ka kova tla apiang chu thil tihin ka hlen chhuak thin kan tihna tluk a ni tihna a ni a. Mahse,

Kan Zirna Kalphung Mawlh Mai Hi!

Ramri buai kan buaipui luih luih laiin titi dang ka han vâwr daih teh ang! Tun lai chu Japan Khawpui Tokyo-a Olympic infiamna khawmpui lian an neih lai a ni bawk a, mit a tlai nilêng thin hle mai! Chu tih rualin, Olympic infiamna ka en apianga ka rilru-a lo lang ziah chu kan ram (India) a zirna kalphung leh inrêlbáwl dan (education system) bawk hi a ni leh thin. Khawvel ram hrang hrang atangin infiamna pêng hrang hranga a tha ber ber te kumin Tokyo Olympics ah pawh an rawn fuankhawm leh a. India aiawha rit cháwi (weightlifting) a tel, Manipur nula, Miarbai Chanu chuan India tana tun tum olympics-a medal hmasa ber hlawh chhuakin, silver medal a la a nih kha. A hnuah whatsapp group pakhatah Mirabai chanu chu Manipur sawrkarin cheng vaibelchhe thum leh Addl. SP hna an pek tur thu an chhuah an post chu ka hmu a, ka rilru a na ta tlat mai! Ram changkang ti a kan sawi, USA leh Europe ram hausa atanga an infiammi te chanchin, TV commentator ten an han sawi chuan, anni ho chu high school leh c

Mizo te leh Aia Upa te Zahna

Zonun ze mawi ti mawitu zinga pakhat chu Aia Upa te Zahna hi a ni àwm e. Chu tih rualin, kan pi leh pu te hun laia Mizo khawtlang nun, kalphung leh ze tam tak te kha vawiinah chuan ennawn leh ngaihtuahna thar sên hi a tul tawh  lo maw kan tih mek zingah pawh he Aia Upa te Zahna pawh hi a tel ve in ka hria. Han ti lehpek thin ila, kan pi leh pu te kha tunlai anga ziak dan mumal tak leh hnam ropui leh upa zawk te tih dan leh kalphung tha zawk entawn tur leh tan chhan tur nei lo, anmahni remhriatna leh ngaihtuahna ril tak atanga khawtlâng nunphung leh vantlâng inrêlbáwlna lo duang chhuak a, lo kalpui a, lo nunpui thintu te an ni a. Tlawmngaihna te, taimakna te, rinawmna te, huaisenna te leh an ngaihhlut thil tam tak kha thil tha an ni satliah mai lova, an dam khaw chhuahna atan leh an nunhona atana pawimawh tâwpkháwk, vawiin thlenga Mizo hnam kan la awm theihna atana lungphûm pawimawh tak tak te an ni a, chûng zinga pakhat chu aia Upa te Zahna hi a ni. Kan pi pu te hun laia Mizo khawtlâng

Mizo Tlawmngaihna hi Ennawn a hun tawh em?

Kan thianpa pakhat chu covid 19 avangin kar khat chuang zet damdawiinah enkawl ngaiin a awm a, a nupui fanau te pawhin hri an kai bawk a. An kaina âwm nia an hriat ka zawh chuan an thenawma chhiat tâwk an awm avanga an chét velna atanga a nih a rin thu a sawi a. Hetiang nikhuaah hian 'A chét loh theih si loh va,' chét a tul thin hi a buaithlak lai tak leh kan tlawmngaihna hi ennawn a tul tawh em tih ka rilrua a lo lan chhan lian tak pawh a ni. Mizo tlawmngaihna hi 'loh theih loh' avanga tlawmngaihna ni lovin, tlawmngaihna avanga loh theih loh va chét chhuahna tur ni âwm zawk tak a nih laiin, tunlaia tlawmngaihna kan lan chhuah tir dan hi chu kalphung, nih phung leh tih phunga kan lo neih laklawh tawh avanga kan la tih hram hram ni ber hian a lang a, helai tak hi ennawn a tul hle in a lang. Tin, tlawmngaihna hi hun bik neia lan tir emaw, phawrh chhuah chi, hun bik neia hman chi pawh a ni lova, nun phung a ni zawk tih hi hriat a pawimawh hle mai. Mak ve angreng tak chu, M

Online Examination leh a Chhehvel

Hri pui léng avangin a kum zâwnin Mizoram University hnuaia affiliated college hrang hranga zirlai te chuan online examination an hmachhawn leh ta mek a. Kan hun tawnin a zir miau loh avangin hetia under graduate zirlai ten kum an hloh lohna tura examination an hmachhawn hi a tul miau si a, kawng dang awm hek lo le...examination chu kan han tan leh ta poh chu a nih hi! Hri pui lén hma pawh khan ràlkhat atanga zirna (distance learning) kan tih ang chi hi chu zirna pêng pakhat, awm sa reng a ni ve hrim hrim a. Chu tih rualin, tun hun anga a nâwlpuiin hmun leh hmuna zirtirtu te vénna leh vilna hnuai ni lo, rálkhat atanga examination an hmachhawn hi chu a la awm áwm love. Thil buaithlak tak mai chu... Rálkhat atanga examination hmachhawn leh huaihawt a nih miau avangin zirtirtu te tan pawh hmun leh hmuna invil anga khauh taka kan invên thin ang kha chuan invèn ngaihna a awm si lova, invén sèn lah a ni hek lo. Eng ang pawhin zirlai te han fuihin, examination an hmachhawn tur atana inbuatsai

Hlauhna

Australian tlâng láwn mi, kum 34 leka upa ni chunga kum 2016 a Mount Everest tlâng chhip a làwn thlen hma lawka boral ta, Dr. Marisa Strydom khan a pasal nen Mt. Everest tlâng chhip láwn chhuah tuma an beih dâwn khan, "Hlawhtlin loh (PS: Hlawhchham tih tawngkam ai hian hman ka duh zawk thin!) hi chu kawng khat a ni a, beidawn erawh chu thil dang daih a ni,' tiin a sawi. Mi tam takin kan nih tur ang, kan tum ang kan thlen loh fo na chhan chu kan beidawn san thin váng hi a ni duh khawp mai. Mi beidawng te hi alawm hlawhchham thin chu! Bei dawng duh lova an hlawhtlin rih lohna haider a, bei tlauh tlauh te bawk hi a ni a táwpa hlawhtlinna tláng chhîpa ding leh nge nge thin te chu. Mahse, eng vangin nge kan beidawn thin si? A chhânna awlsam tak pakhat chu kan 'hlauhna' hi a ni tiin kan sawi thei ang. Chu tih rualin, heta hlauhna kan tih hi chu a sap tawnga 'fear' kan tih hi a ni a, kan hmul thi ti ding sung sung leh a tiha kan tih hleihtheih miah loh, innawr luih ch

*Rilru/Thinlung Thlamuanna

Ziaktu lâr tak, Dr. Joseph Murphy khan a lehkhabu, The Power of Your Subconscious Mind ah khan 'Rilru leh thinlung thlamuanna tel lo hlawhtlinna a awm ngai lo,' tiin a sawi a, a dik thui hle in ka hria. Ka ngaihtuah thin...khawlaiah kan han kal a, in leh lo ropui tak tak te, neih thil changkang tak tak nena infam chhungkaw hrang hrang te in leh lo kawtthler tawn tawnah a lo ngîr khup mai a. Tin, mi thenkhat chu that chhuah dan inrualkhâi lo zet, mi thenkhat tan chuan angel hàwl thlak ang maia hlu, thenkhat tan erawh Setana tupa/tunu ni hial âwma mawi leh si te, sum leh pái paipáwn tir chuan engkim min tihsak thei, sum tel lo erawh chuan engmah tihsak thei lo ang chi te, hláwkna chauh ûm, midang ten a hausakna leh sum leh pài zâr an lo zo ve hlau ngawih ngawih, uikawm em em te, thuneitu ten an chhui chhuah leh hriat chhuah hlau ru zek zek chunga kut tling lova sum thawk chhuak nitin tho si te, mahni nihna lo ang puia lang, lemchang nun nena mi ngaihsan hlawh, chhungril lama nun

Suma Lei Theih

Journalist leh Political commentator lâr, Fareed Zakaria hian sum/pawisa hmanga engkim lei theihna hmunah chuan nun phung kawng engkimah intluktlân lohna a awm thin tih thu a sawi a, a dik hle in ka hria. Tunlai huna kan khawvel dinhmun, lei leh hralha sum leh pai innghahna nasatna hunah hi chuan hun dang zawng aiin sum/pawisa hian thil a ti thei ta em ni aw tih tur a ni. A ti fuh laklawh, a kaw zen fuh vêk vêk ten an hausakpui thûr thúr a, an neih belh ruih ruih laiin, a nei lo leh dinhmun tlawlh laklawh te lah an bet nghet tawlh tawlh thung a. Sum hian nunna chauh lo hi chu lei theih loh a nei ta lo em ni tih tur khawpin sîk tlûk theih loh bar pawh hi a nei ta lo ni hialin a lang. Covid hri pui lén mek lai pawh hian sum ngah leh ngah lo te dinhmun, dam khaw chhuak tura hun tha (chance/opportunity) an neih sân leh sân loh dan hi a inthlau viau thei âwm e...sawi zui duah lo mai ang. Tunlai khawvela sumin a lei theih lo ni ta, pawi em em si a ka hriat chu mihring chhungril lam thianghli

Khawpui Mi

Greek mi fing, Aristotle khan mihring te hi kan lo pian chhuah hian mihring kan la tling lova, kan rawn pian chhuahna leh seilenna boruak leh a vel, a sap tawng takin, kan environment chuan mihring tlingah min lo siam thin a ti a. Mihring chu khuai angah tehkhin in, khuai te hmun pui, an engkima engkim awmna chu an bu a ni angin, mihring chu khawpuia an awm chiahin mihring puitlingah an lo chawr chhuak thin a ni a ti a. Amah vêk hian khawpui awmzia hu sawifiahin, khawpui chu a chhunga park leh in tha pui pui hi a ni lova, a chhunga chéng te nunzia leh rilru putzia ten a siam a ni a ti a. Mihringin khawpui a din a, khawpuiin mihring a siam a ni tiin a tlip bawk. Aristotle-a thukhawchâng hi ngun taka ngaihtuah pawhin a dik hle in a hriat a. Changkanna engkim awmna hmun khawpui hi a chhungah mihring chéng awm ta miah lo se chuan 'khawpui' a tling pha tlat lo. Ti 'khawpui' tu tur mihring a mamawh tlat a ni. A ni tak a...khawpui hi 'khaw-pui' a lo nih theihna chhan c

Lehkhabu Chhiar

Covid 19 thawh hnihna in India ram a nuai mék a, Mizoram pawh nikum kum táwp lama kan pun hluai hnuah hri kâi thar chu hmuh chhoh zeuh zeuh ni mahse, vantlâng nunphung ti buai khawp em em chu a ni lo. Mahse, hei tunah kan hri pui chuan min rawn rûn leh ta a, min runluih emaw tih tur khawpin a thawk hmasa  ai khan a na ta daih mai lehnghal a. Ka diary-a ka lo chhinchhiah ve dan chuan, covid 19 hri pui lên tan tirh atanga vawiin thleng hian Mizoram chhung leh pâwna kan Mizo pui, kan unau te mi 30 zetin nunna an lo chân dér tawh mai a. He hri pui zet hi zawng a rûnthlak a ni e. Tunah chuan hri pui thawh hnihna avangin in chhungah kan awm tam leh ta a, mi tam záwk chuan 'hun àwl' kan ngah leh ta hle in a lang. He hun tháwl, mahni in luma hun kan hman tam lai hi eng tin nge kan hman ral hlawm le aw tih hi ka rilruah a awm vang vang thin. Nikum inkharkhip tak tak lai kha lehkhabu/lehkha chhiar leh ziahna atan ka hmang a (ka hmang tha bik e ka tihna erawh a ni lo!), thil inchhîrawm lo

Hmasawnna leh Changkánna

'Changkánna hi hmasawnna in a rawn nawr chhuah a ni a, mahse, hmasawnna zawng zawng erawh changkánna a ni kher lo' tiin an sawi thin. He thu ka ngaihtuah chhuah apianga ka rilru a zawhna lo awm thin chu, 'Hmasawnna hi kan changkán pui em tih leh, changkánna hian hma min sáwn pui em?' tih hi a ni. 'Changkánna,' a sap tawnga modernization kan tih hian ken tel leh nghawng tam tak a nei a, chu lam erawh chu sawi leh ziah a tam tawh bawk a, sawi zau lutuk lo ta ila. Chu tih ruala ka han sawi zau leh thlûr bing duh pakhat, changkánna in a rawn ken tel/ nghawng chhuah pawimawh tak pakhat ni bawk chu 'beiseina' hi a ni. Hmàna kan neih phak loh leh hmuh phak loh, a rim a râ pawh kan hriat ngai loh thil tam tak, kan nun khua ti nuamtu leh ti awlsamtu, vawiinah phei chuan a tel lova kan awm hleihtheih tawh loh thil tam tak kan hmuh leh ban phâkah kan hmu in kan nei ta. Chu chuan mihringah beiseina, hun lo kal tura kan hmachhawp hrang hrang te atan beiseina sâng tak

Vote I Thlak ang u!

            Serchhip Constituency Assembly Bye-Election vote thlak ni chu ni hnih thum chauhin min dang ta. Hemi remchanga la hian, vote thlak tangkaina leh inthlana tel ve (electoral articipation) pawimawhna I han sawi lawk teh ang.             A hmasa berah chuan eng vangin nge inthlanna-ah hian mipui te hi telh ve kan nih tih hi inzawh hmasak a pawimawh hle in ka hria. Mi tam zawk chuan, mipui rorelna ram, ‘democracy’ kan ni miau va, tel lo thei kan ni hleinem te pawh kan ti maithei. Dik pawh a dik reng a. Chu tih rual chuan, democracy ram leh rorelna ni lem lo, communist ram te, dictator ten an thutchilh ram te pawh an inthlang ve vek tho va. Chu vang chuan, democracy ram kan nih vang ringawta inthlang kan ni satliah lo. Vawiinah phei chuan, democracy ram kan ni emaw, non-democracy ram kan ni emaw, khawvelah hian inthlang ngai miah lo ram hi kan awm lovin ka hria. Chu chuan engnge a entir? Inthlanna (election) hi ram rorelna, kalphung, inrelbawlna leh hma hun hriltu, a tawi z

Screenplay Writing: A Kalhmang leh Hriat Tur Pawimawh Te

Filmmaking khawvelah Mizo te pawh kan intât lut thûk chho ve zel a. Tun hma deuha Mizo film kan hmuh thin te leh vawiina Mizo kutchhuak film te chu a in danglam hleih ta hle mai. Kan hmanrua-camera,lighting, editing softwares etc te pawh a changkangin, khawvel ram zau zawk leh changkang zawka filmmaker te nen a danglam tam ta lo. Tin, film changtu (actors) te ah pawh hmasawnna nasa tak kan hmu a, Mizo filmmaker te kut chhuak hi a zahpuiawm loh ta hle. Chu tih rualin, film industry-a thil pawimawh ber te zinga mi, a tel lova film tha awm thei miah lo leh film siam ngaihna awm miah lo, mahse, mi tam zawkin kan ngaihthah fo leh a pawimawhzia kan man fuh loh fo thin chu thawnthu (story) hi a ni a. Thawnthu tha tak a awm hmasak phawt loh chuan film tha a awm thei lova. Chu vangin, he paper-ah pawh hian film siam tura pawimawh hmasa ber, lemchan thu (script) leh a bik takin chu lemchan thu, a lem chan chhuah a nih theihna tura a ruangam ziah (screenplay writing) chungchang kan thlur bing daw