Globalism, Nationalism leh Kristianna



          Globalism chu a tawi zawngin globalisation-in thiamna leh hmasawnna/changkanna hrang hrang kan nitin nuna a rawn thlen ten kan awmphung, hawiher, rilru puthmang leh nunzia min her danglamsakna atanga tihdan, ngaihdan, pawmdan leh rilru puthmang a rawn hrinchhuah te hi an ni tiin a a sawifiah theih awm e. Globalisation zar zovin Mizote pawh, a hausa leh rethei, a lehkha thiam leh thiamlo chenin mobile phone kan hum ve ta far mai! Chung mobile phone hmang chuan tunhmaa thih thu-ah pawh zualko tlan tang tang ngaihna thin te, kar tam tak thang lehkhathawn hmanga thu kan inhrilh vang vang thin te chu second hnih khat lekah kan inhrilhhre ta zung zung mai a. Kar a hlat tham avanga chhiat-that ni baka inhmu zen zen thei ngai lo te pawh kha tunah chuan mahni inlum ve ve atangin, chhim tawp leh hmar tawp atang pawhin hmel inhmu reng chungin kan titi ho thei ta. Science leh technology hmasawnna leh changkanna chuan tunhmaa hla te khua leh kawlvalenchhama kan banphak lohva awm te pawh kha kan inchhung thutthleng dup atangin min hmuhtir ta zung zung mai a, khawvel zaupui thin pawh chu a tizim zo ta vek a ni ber mai! Thil tih reng reng a tih awlsam em avangin mitin tan neih ngei ngai leh kan nitin nuna bet tel tlat a lo ni ta a, chu chu ‘technological globalism,’ khawvel puma mihringten technology kan hman tangkaina leh a tel lova kan awm hleihtheih tawhlohna chu a lo ni ta a ni. Hetiang hian globalisation zung taidarh atang chuan ‘globalism’ hrang hrang, heng Justice globalism (khawvel puma dan leh thupek inang khat/inzul khat hmanga rorelna eg., Human Rights) te, Jihad globalism (Khawvel hmun hrang hranga Islam sakhaw zuituten an sakhua avanga martar an huamna) te, ei leh bar leh hmasawnna kawnga khawvel huapa inthlunzawmna leh thawhhona (Economic globalism) te, insumdawn tawnna leh sum leh pai thawhchhuah leh hmanral kawnga thawhhona (Market globalism) te leh a dang dang pawh a awm a ni. Globalism chuan ram hrang hrangte leh a chhunga cheng mihringte chu intlawhpawhna leh inhriattawn theihna tur te, inzirtawn leh inpeizawna hriatna, thiamna leh finna te inpe tawna inpur tawn thei turin kawng zau takin a rawn hawng ta a. A tha zawnga hman tangkai chuan remna, muanna leh hnam leh ram hrang hrangte thawhhona leh inuanauna tha zawk neih theihna tur remchanna duhawm tak a rawn siam ta a ni.

            Nationalism chu a tawi zawngin kan ram kan hnam, kan hnam ziarang leh kan hnamin a ngaihhlut te ngaihhlut a, roh a, vawnhim leh ngaihsanna rilru hi a ni. ‘Ram leh Hnam hmangaihna rilru’ ti pawhin a sawi theih awm e. Nationalism leh Globalism hi thil kalkawp tlat- rualrem taka kaltir chuan ram leh hnam dinchhuahna leh hlawkna, insutbuaitir leh inhal zawnga kalpui vaih erawh chuan ram leh hnam tlukchhiat vek theihna ni lawi si a ni. Globalisation chuan globalism hrang hrang hmangin khawvel hriata intarlan leh inphochhuah theihna hun remchang min siamsak a. Ram leh hnam hmangaihna kan neih loh chuan engtinge khawvel hriatah kan ram, kan hnam leh nunzia te chu kan pholan ve theih ang? Ram changkang leh hnam changkang zawk te entawnin an nunphung leh thuam inbelin khawvel hmuhah chuan lem kan va chang ve dawn em ni ang? A tha zawng leh tangkai zawnga hman chuan globalisation-in remchanna min chhawpchhuahsak te chu a chunga kan sawi globalism hrang hrang ang khian tangkai taka hman theih a ni a. Hna zawn nan te, sumdawn nan te, Pathian rawngbawl nan te, finna leh thiamna inhrilhtawn nan leh kawng dang tam takah kan dinhmun mek atanga sang taka invawrh theihna vek a ni. Chutih rual chuan kan ram leh hnam eichhe vek thei khawpin a ni lo zawnga hman fuh vaih chuan a hlauhawm thung. Tunlai kan Mizoram dinhmun leh Mizo khawtlang nun en ta ila, mipat-hmeichhiatna, eirukna, hlemhletna, tualthahna, inbumna…..a tha lo zawnga changkannain a nghawng chhuah hi a va tam em. Hetah tak hian ram leh hnam hmangaihna rilru tak tak kan pu lo a nih chuan kan zavai pawha nuai sawm chuang awrh Mizo hnam hian hmabak a nei eng viau lo mai thei. Ram leh hnam hmangaihna tak tak (patriotic nationalism)  chu a huhova chet hluaia zuih ral leh lam a ni lova, kan chhungkua/thisen zawm leh vua leh vang te a nghawng avang chauhva thahnemngaih chiam lam pawh a ni lova, turna/nawrna a nasat em avanga tih ve tak mai leh hnathawh te avanga chawimawina beisei ang dawn leh si loh avanga phurna leh thahnemngaihna bo leh mai pawh a ni lo….Mahni nunna, dinhmun leh nihna pawhin a tawrh phah leh chhiat phah thak dawn pawha midang damna tur a nih chuan tih rilru zawk hi a ni! A tawi zawngin nationalism tak takah chuan mahni a lang lova, ‘midang’ hi ‘keimah’ aiin a lal zawk a ni. Heti hian i’n kaikawp dawn teh ang. Nationalism chuan hmasang ata tawha vawiin thlenga kan ram leh hnam chanchin leh nihphung te a huam a, globalism chuan vawiina kan nunphung leh chetvel dan te hi a huam ve thung a ni. Chuvang chuan nationalism leh globalism te hi thil inzawm leh inkungkaih tlat a ni. Mahni hnam nun leh ze pelin changkanna leh hmasawnna dik tak chu a kal thei lova, hnam kalphung ngaihthah, hnualsuat leh palzamna hmunah globalism nghawng tha hmuh tur a awm bawk hek lo. Chuvangin keini Mizote tan pawh globalisation hi kan hnam nunze mawi leh chhuanawm tak tak te khawvel hriatah leh hnam dang te mithmuha pholanna leh tarlanna atana kan hmanthiam a pawimawh takzet. Chu chu Mizo ram leh hnam hmangaihna (Mizo nationalism) tak tak chu a ni ang. Foreign thuam leh siamchhuah kan ramchhunga inchhuanpuia neihsum tlakran phah khawpa invur thur thur lo hian engtinnge ram dang, hnam dangte hian Mizo te leh Mizo chhulchhuak thil hrang hrang te hi an ngaihhlut ve theih ang tih te hi ngaihtuah ve ila a va duhawm em! Moral/Ethical globalism te hi kan hnam nun chhiatphah nan ni lo, chawilar nan te hian hman dan thiam a hun tawh. Social Reformer ropui Swami Vivekananda chuan, “Khawvel hi ka ram a ni (The world is my country)” a ti. Khawvel pumpui-khawi hmun leh ram pawh hi a ta a nih angin a duh ang leh vei ang ang chu a ti thei a, a tlukchhiatna tur laka vengtu leh a thatna leh chhiatnaa mawhphurtu berah a indah hmiah mai a ni! A ram leh hnam nunzia chu a kalna hmun apiangah a zahpui ngai lo. Kan ram leh hnam hmangaihna nia kan chhal ve te hi keimahni chhulchhuak, entawn chawp ni lo, kan chhungkhat laina pel, kan veng leh khaw pel, kan eizawnna leh hlawkna pel, politics leh Kohhran daidanna bang bel leh ramri pel rawk te hi ni ve teh se!

            Kan Kristianna pawh hi a chunga kan sawi tak globalism leh nationalism nena kan kaihkawp thiam a, rem taka kan chuktuah theih hun hunah a nghetin a zahawm lehzual ang. Wales rama Kohhran tlukchhiat tawhzia te, Biakin tam tak a ram thu te pulpit tlangah leh titinaah kan sawi chamchi a, missionary hial te pawh kan tir ta…a tha e. Changkanna leh khawvel hmasawnna in an thalaite nun a eichhiat nasat lutuk tawh avangin thalai inkhawm tur pawh an awm mang tawh lo tih te chu kan hre hnem ta viau mai, dik pawh a dik a ni. A hmaa kan sawi tawh ang khan keini pawh a pawi hmaa kan inven loh chuan kan hmabak ve tur pawh a ni ngei mai. Tunlaia tleirawl, a bikin under-graduate leh school kal lai zinga damdawi ruih a hluar tawhzia leh sex an hman pawlawh zia te, thalai lehkha zir peih lo, hnathawh mumal pawh nei chuang lo kan tam tawhzia te, kan Kohhran inkhawm leh khawtlang thiltih kan ngaihpawimawhna tlahniam zel te leh kum naupang te te a ruihhlo avanga boral leh mahni intihlum tam sawtzia te han en hi chuan Mizoram hian chhuan (generation) thar chhuak tur mumal hi kan nei lo mai ang tih a va hlauhawm em!
            Chutih rual chuan Kristianna tlakhniamna ram tam tak, kan lo ralkhat vei em em ah te hian dikna leh rinawmna te, taihmakna leh intodelhna te erawh an vawngnung tha hle thung si. Ringlo mi kan tih Hindu hoten an nu leh pa leh aia upa te an zah dan leh sakhaw thil an serh leh zah dan te hi keini kristianna nen hian han khaikhin ta ila, kan rinna leh sakhua hi kan chhuang ve ngam meuh ang em? Vaiho hian hmasang ata tawha an lo inrochun incheina leh inenkawlna hi vawiin thleng hian an la vawng nungin, an nula te hian saree an la kaih hnalh hnalh asin! Mizo te erawh kan hnam incheina chu Biakin chhungah te, kan thiltih pawimawhah ber ah te hak atan chuan kan iai leh tlat thung si! India zalenna sualtu pasaltha te khan British sorkar chak tak hneh tura mipuite ram leh hnam hmangaihna rilru chawhthawh nan khan, ramdang leh hnam ropuite tihdan leh kalphung ni lo…hmasang India mite hnehna lo chan thin leh an ropui thinzia te zawk kha a ni an tlangaupui ni. Babulon sala Israel fate an tan lai pawh khan Babulon thil ropuite ai chuan an ram leh an khawpui ram tawh te kha a ni an rilrua riak reng a, dnthar leh duha an rum….hei hi a hlui lutuk tawh kan ti pawh a ni thei. Mahse, kum zabi 20na lo inherchhuah hnuah pawh Juda ho thisenah chuan hmasang ata tawha Pathianin ram a pek nia an ngaih, tuna an chen mekna hmun dinthar leh chu a la bet tlat a, an thinlungah a thi thei ngai lo. Chu chuan Israel rama Juda te kir lehna beihpui Zionist Movement a hringchhuak ta a nih kha.

            Ka Mizopui duhtak, kan changkanna leh hmasawnna te, Pathian nung kan rinna leh a rawng kan bawlna te leh kan ram leh hnam hmangaihna leh hmakhua kan ngaihna zawng zawng te hi zai khata luantir a, rem taka chuktuah khawmin kan hnam, kan ram, MIZO leh MIZORAM hi khuavel chhing tura pholan/chawisan hi kan mawhphurhna a ni dawn lawm ni?!

             

Comments

Popular posts from this blog

Tunlai khawvel leh Kristianna

Career Guidance

Tlawmngaihna leh Tunlai Mizo Nun