Vantlang Diriam (Public Shaming) leh Mizo te



Vantlang diriamna hmanga vantlang thununna tiang lek kawh fo hi thil dik a ni em?

 (Is it justifiable to use social shaming as a form of social control?)

Thâwk khat laia 'so whati' rawn lar hluai lai khan hemi chungchang hi ka rilruah a rawn lang a. Mahse, diriamna tur ka siam belhsak mai mai palh ang tiin ka ngawi ta mai mai a. Tunah chuan a boruak a reh ta deuh bawk a, i han tharthawh leh hnuhnawh teh ang!

A tak ram khawvel/hring hrân khawvel ni lo, ngaihruatna leh suangtuahna, ni-a inhriatna leh inngaihna khawvel (virtual world) a social media leh digital media ten mihring te min hruai luh hnuah hian, khawvel pahnihah kan in chen chhâwk a ni ta ber mai a. Social media khawvela râwn tlák leh hriat hmel fu, a tak rama belhchian lo dáwl leh chiah lo te, a tak rama kan tih duh loh leh sawi duh loh tur, social media khawvela sawi ngam leh duh ta tlat, huaisennaa thuama awm ta tlat te...Aaa, sawi tur a tam, kan sawi chin atang ringawt pawh hian hringnun khawvel leh digital khawvel/ngaihruat khawvela mihring inanloh theih zia leh danglam/inpersan theih zia chu a fiah tawh tho in ka hria.

Kan thupuiah lut ta ila...social media leh digital media khawvelah hi chuan lâr a awl tluk zetin hmingchhiat pawh a awl a (lehlamah hmingchhe taka lâr pawh lârna chi khat chu a ni tho mai). Digital media leh social media ten kan khawtlang, chhungkua leh mimal nun min rawn luh chhuah hma kha chuan Zoram pum chu sawi loh, khaw khat mi lâr nih pawh kha a awlai lo hle thin a nih kha. All India Radio chanchin thar puan lo hmaih palh zeuh kha chuan khawvel hmun leh ram danga thil thleng leh chanchin dang te kha kan hmaih a ni nghal zel mai a. A tha zawng emaw, a chhe zawng emaw a ram puma lâr kha thil har tak a ni.

Social/digital media a rawn lan hnuah erawh a tha/chhe zawnga lar hi a awl mai ni lovin, a awl leh lutuk hi kan buaina niin a lang. Chu ai maha buaipuiawm leh ngaihtuah ngun ngai nia ka hriat zawk chu vantlang thununna (social control) chi khata social/digital media kan hmang tlat lai hi a ni.

Kan unaunu, so whati chungchangah khan hei hi a chiang hle. Khati taka diriam kha a phu em? Chu ai mah chuan lo phu tehreng pawh nise, khati lutuka chuk zui leh diriamtu te khan kan ti dik em/thil dik kan ti em? Midang te tan kan unaunu khan entawn tur tha tak chu a hnutchhiah lo chiang mai a. Chu tih rualin, a diriamtu te khan entawn tur tha kan hnutchhiah bik em tih hi ngaihtuah tham tak a niin ka hria. Kan unaunu khan a tih sual te sim duhin emaw, tun hnuah a nun thlak te duh ta se, kha ti taka kan diriam hnu kha kan ring zo tak tak ang em? A tâwi zawngin a thil tih suala diriamna (shaming) hmanga vantlang thununna (social control) hi thil dik ber a ni meuh ang maw?

Tin, tun hnuah hian social mediaah khawtlang duh loh zawng ti (rukru, dan phal loh thil tih ching, khawtlang tana hnawksak etc) te hming leh thlalak pholan kan ching ta riau va. Thenkhat phei chuan bang intawm titih deuhthawa an chenpui, an thenawm te chungchang pawh an tarlang fo mai. Vantlang nun a lo thianghlim a, a lo felfai a, kan lo inlungrual zâwkna hmanrua atana midang te diriam, hmusit leh ti mualpho zawnga kan ti fo mai hi thil dik ber a ni em aw tih hi ka ngaihtuahna luah rengtu a ni.

Sawi dawn chuan thui tak sawi tur a awm ngei ang. Pakhat chiah ka han sawi leh ang e. Tun lai hian social media lamah tlangval pakhat, hmel tha em em lo, a thu sawi that vang emaw, a thiltih ropui vang emaw, a entawntlak em avang pawh ni chuang si lova lar zet mai a awm. He tlangval ti lartu te hian amah hi an ngaisang lem lo tih a lang chiang hle a. Langsarin an diriam hauh lo (an fak luai luai zawk!). Mahse, diriamna chi khat erawh a ni tlat lawi si! Hetianga tih hi Mizo chauh hian kan ching bik a ni lo, hnam dang zingah pawh a hluar viau. Mahse, kan zawhna ngai bawk...mi pangngai tan thil tha, tih âwm leh dik a ni em tih bawk hi inzawh leh a ngai.

A khaikhawmna atan he zawhna hi i rilrua chhangin lo ngaihtuah zui ve teh...vantlang diriamna hmanga vantlang thununna tiang lek fo hi thil dik a ni em?

Comments

Popular posts from this blog

Tunlai khawvel leh Kristianna

Career Guidance

Tlawmngaihna leh Tunlai Mizo Nun