Mahni Hnaa Lungawi

Kumin June thla hi a ral leh chuan, Govt. Serchhip College-a zirtirtu hna ka thawh atanga kum kua ka thawh pumhlumna tur a lo ni ve ta reng mai. Hun hi a lo kal chak mang e! Kan pian hmaa lo thawk tawh te, kum lama kan rual u lo thawk hmsa te karah hei leh chen thawk thei a ka awm hi vannei ka inti hle mai.

Mak ve angreng deuh (han ti ila, keimah hian mak ka tih vang a ni mah zawk e!) chu, ka duhthusam anga awm theiin, ka hna thawh chak ber hi thawk dawn ila chu medical doctor (MBBS) ngei hi ka duh a. Mahse, primary school ata tawh Mathematics ka thiam loh em avang hian pawl sawm ka zir chhuah phat pawh khan, Science subject la chi ka ni lo tih ka inhre chiang a, Arts subject lamah in ngaihtuah buai eih lovin ka kal ta nghal a. Chu tih rual erawh chuan, medical doctor nih ka chak em emna, ka 'dream' pawh chu a thamral nghal chu a ni ta der mai! Arts line atang hian medical doctor hi han zir ve theih hlauh se aw tiin vawiin thleng hian ka la ngaihtuah fo thin!

Tichuan, tuna ka hnathawh ve mek, Assistant Professor hna hi sawi tak angin kum kua lai chu ka lo thawk ve ta. Zirtirtu hna hi hna ropui leh zahawm (noble profession) ti a sawi a ni a, kei hian chu hna ropui leh zahawm hum chu ka luah zo ve em tih chu min thlirtu te ngaihdan ni sela. A hna ropui leh zahawm angin ka thawk zahawm in, ka thawk ropui zo emaw, zo lo emaw, ka thawh tirh ni atanga vawiin thleng hian inchhirna emaw, nin ngawih ngawih chang hi ka la nei miah lo. Civil service officers te leh  force lama officer lian te angina zirtirtu te hian thuneihna leh thiltihtheihna (authority & power) kan nei lo nasa mai a. Classroom-a zirlai te hma leh zirlai ten 'sir' ti a min koh lai hi kan lal ve lai ber chu a ni maiin ka hria! Khawtlang leh kan mihringpui te tan lah, officer chhuanawm han tihna tur  hi zirtirtu tan hi chuan a vang phian lehnghal a. A department ang zawnga eiru tlemna ber (ka sawi uar lutuk em lovang chu maw?) te a nih ve tehlul nen (eiruk duh loh vang ni lovin, eiruk tur a tam loh vang pawh a ni maithei!), zirtirtu tam tak eiru ngai lo ai chuan, civil service officer pakhat eiru lo chu ram pumin an hre lar zawk a (Civil service leh service dang officer te thikna ni lovin, anni hnaah chuan eiruk tur a tam a, chuti chunga an eiru duh lo hi an fakawm em em a ni). Service danga thawk, a bikin Civil service, medical service leh force lama thawk te vawi khat chetin ram pum a nghawng a, an hmingthat a, mipuiin kan lawm em em laiin, zirtirtu tan chuan final exam-a kan zirlai te an pass-a kan lawmna aia lawmna leh lawm tur ropui hi a awm bik chuang lo reng reng!

Ka sawi tum ber ni lovah ka peng thui lutuk dawn! Kan Principal pension ta, Pu Lalhmangaiha Chawngthu khan a pension tur kan thlah tuma a thusawi ka la hriat reng chu, "Kum 30 aia tam zirtirtu hna ka thawh chhung khan, vawi khat mah, ni khat mah ka hna hi ka ning ngai lova, nitin phur tak hian ka hnathawhna hmun panin pensiona ka chhuah dawn ni thleng hian ka la rawn kal a ni," a ti. Mi thenkhat te hi chu a hnaa an tui vang ni pawh ni lo, tunlai khawvela hna nghet neih a hlut tawh em avanga an tuina ni lem lo emaw, an tui miah loh hna thawk ta hi an awm thin in ka hria. Chung mite chu an hna-ah an tui miau loh avangin an hnathawh a tha ngai lova, hna thawk tha lo na na na chu an hnaah an tui ngai bawk lo (thawh hnua inthawh tui hi a awm ve thei) va, hna-a tui lo leh thawk tha lo te avanga a tuar na ber chu a hna thawk ve lo ber, mipui te leh kan ram hi a ni.

Chuvangin, eng hna pawh thawk ila, tui leh nuam ti taka kan thawh theih apiang hna hi hna tha, a aia tha awm thei tawh lo hna chu ni maiin ka hria a. Lo lam hna a ni emaw, sumdawnna a ni emaw, mistiri hna a ni emaw, sawrkar hna sang ber, Chief Secretary pawh ni rawh se, tuina tel lovin inpekna a awm thei lova, inpekna tel lovin a taimak theih lova, taimakna tel lovin eng hna mah a thawh that theih loh.

Mizo  pa ropui te zinga mi, Pu Lalhmingliana Saiawiin, "Hmangaihna chu a chhan ho te pawh nise, dam chhung daih a nih chuan hmangaihna dik a ni mai," a tih ang deuh khan, eng hna pawh, ho te anga lang pawh nise, dam chhunga nuam leh hlim taka kan thawh theih apiang hi hna tha leh eizawnna tlak chu a lo ni mai a. Rim tak leh taima tak a, phur tak chunga kawla ni chhuak chhiara kan thawh tlauh tlauh phawt chuan, eng hna pawh hi ei hmuhna tling a lo ni vek mai a, chu tah ngei chuan lungawina pawh hi a lo awm mai thin a lo ni. Kei pawh ka hna thawh mek hi Pathianin min pekah ka ngai hmiah a, hlim leh nuam ti takin ka thawk mai a,ka la thawh zel pawh ka ring e!