Tlawmngai pawl

            Tlawmngaihna hi Mizo hnam nuna bet tel tlat, Mizote min ti ‘Mizotu’ ang hial pawha sawi theih a ni awm e. Kan pi leh pute hunlaia khawtlang inkaihhruaina leh inawpna kalphung tha tak mai phuarkhawmtu pawh kha tlawmngaihna hi a ni ti pawhin sawi ta hial ila, a sual lutukin ka ring lo. Hmasang kan pi leh pute huna tlawmngaihna kha chu mahni ral raihna, hlawkna pakhat mah hmuh let leh chan tur awm lo pawha midangte tana inhlan ral thakna, mahni aia midangte dah pawimawh hmasakna, kan thiltha tih leh kan thiltih that te, midang ten hre dawn miah lo pawh nise, thil tha leh dik a nih chuan tih tum tlatna rilru leh thinlung kha a ni thin a. Kha rilru kha Mizo te min ti Mizo em emtu, Mizo nih tinuamtu leh a hnam ang pawha kan hmai uan phahna thin kha a ni. Kha tlawmngaihna kha chu a dik a, a thianghlim a, thliar leh thlei bik a nei lova, a phu lo apiangte tan a hlu a, Mizo hnam min timawitu leh min chawisangtu a ni thin kha a ni a, tunlaia kan ‘tlawmngaihna’ hi khan’g hunlaia tlawmngaihna kha a ni meuh em, Mizo tlawmngaihna dik tak, thian chhan thih ngam tlawmngaihna, mahni aia midangte chawimawi leh lansarhtir duhna tlawmngaihna, lawmman engmah pawh hmu dawn lovin, an thiltih chu tumahin hmuin, hre dawn lo pawh nise, midangte tana thil tha ti an nih dawn avanga pawi tih lohna tlawmngaihna kha a ni ta meuh em hi ngaihtuah ngai tak leh ngaihtuah tham tak niin ka hria.

            Kan pi leh pute huna tlawmngaihna kha chu khawtlangin an thlamuanpui a, ral leh sa laka an inhumhimna kulhpui a ni a, khawtlang nun nuam leh zalen tak an neih theihna atana lungphum pawimawh a ni thin kha a ni a. Vawiina kan ‘tlawmngaihna’ erawh hi chu midangte phut ran tlawmngaihna, mahni hamthatna tur, mahni tana rahbi tukna, tlawmngai ve lo te vauna leh tihthaihna atan leh hmaithinghawng atan lek hian kan hmang ta em ni tih hi ngaihtuah tham tak leh ngaihtuah ngai tak niin ka hre ta tlat mai a, a chang phei chuan midangte nekchepna leh neksawrna hmanrua atan hian kan hmang ta hial emaw ni aw tih changte hi ka nei te hial mai!

            Heng thil hrang hrang ka ngaihtuah kualna atang hian ‘tlawmngai pawl’ tih hi ka rilruah a cham ta tlat mai a. Zep thu a cheng lo, tlawmngai pawl kan tih ruala rilrua lo lang hmasa ber chu Young Mizo Association (YMA) hi a ni. YMA hian kan ram leh hnam tan thil ropui tak tak a lo ti tawh thin a, vawiin thleng pawh hian, YMA in kan khawtlang nun leh kalphung mai pawh ni lova, kan hnam nun leh rilrua hmun a la luah thukzia leh a chansanzia hi sawi uar tehchiam pawh tul lo khawpa thil chiang sa a ni. Chutih rual chuan, kan Mizo hnam nuna pawimawh berte zinga mi, ‘tlawmngaihna’ hi YMA hian a pumhmawm ta em ni tih hi ka rilrua zawhna lo awm fo chu a ni. Social media, a bikin, whatsappah hian post pakhat, an rawn post nawn, an rawn post nawn hi ka hmu thin a, chu postah chuan (a thuziah dan indawt chu ka hre chiah tawh lo), YMA hi I thih huna I thlan lai tur, I ruang lumentu tur, kawng engkima chhawmdawltu tur leh buaipuitu tur che a ni a, I that lai hian I inhmang tur a ni (a thu an phuah dan chiah ka hre tawh lo ka tih kha!) tih lam hawia YMA-a inhmang tura ngenna/chona leh a inhmang lote vauna ang lek lek dawna thu phuah hi ka hmu fo mai a, hei hi Mizo tlawmngaihna vawng nungtu leh chawinungtu, YMA nihphung a ni tak tak a nih ngai chuan a dik lo hulhualin ka hria. Padma Shree Pu R. Vanlawma’n, ‘Ka thih hunah chuan YMA ni lovin, Mizo nula leh tlangval ten ka thlan an lai ang (a sawi dan chiah pawh kha ka hrechiang lehpek ta lo!),’ ti a a lo sawi te kha rilruah a rawn thar uar uar mai! YMA chu a thuvawnah pawh ‘Tanpui ngaite tanpuitu a ni’ tih nei ngattu kha a ni a, YMA-a inhmang miah lo, kohhran leh khawtlangah pawh thahnemngaihna pakhatmah nei lo, mi tawmkai lo, khawtlang pawhin an endawng leh thinhrikte, an chhiat lai ber pawha tuamhlawmtu leh vuiliamtu tur pawh neilote tuamhlawm a, vuiliamtu tur pawl ni ngei tura ka ngaih a ni a, a phu te chauh ni lo, a phu miah lote tan hlei hleia innghahna tlak, thlamuanpuiawm leh tuamhlawmtu pawl ni tura ka ngaih a ni. Mahse, tun dinhmuna YMA kan kalpui dan chu, a inhmang duh lote tana beisei tur awm lo, thahnemngai lote tana innghah ngamna chi pawh ni lo, a phu leh inhmang te tan chauhva che chhuak thin pawl ang leka kan chhuah titih ta mai hi a pawi takzetin ka hria. YMA chhawmdawl leh tuamhlawm ni tur chuan, a pawla a kul a taia inhman te, YMA thiltih leh hmalakna hrang hranga thahnemngai taka tel a ngai ta ringawt mai te hi YMA dinchhan leh a thiltum ber ni pawhin ka hre lo (hetia ka sawi hian, YMA-a inhman loh hi ka sawimawi lam a ni lova, Mizo tlawmngaihna leh YMA kan kalkawptir ta tlat mai leh, YMA tel lova tlawmngaihna kan lantir thei ta mang lo tlat mai ka veina thu ka sawina a ni zawk tih min lo hriatsak ula), YMA chu tanpui ngaite tanpuitu  anih ang taka, tanpui ngai apiang, YMA member an ni emaw, ni lo emaw, an inhmang emaw, inhmang lo emaw, tanpui ngai an nih avang chauh zawka tanpuitu leh chhawmdawltu pawl a nihna hi kan hriat thar leh a pawimawh hle in ka hria.

            Kan sawi tui ta sa sa… ‘tanpui ngaite tanpuitu a ni’ tih chang vawna neitu, YMA in ‘ensan’ a nei tlat thin te hi a YMA thei ngang lovin ka hria a, ‘vengchhung atanga hnawhchhuahte, an in kalhsak’ te hi YMA tih tur niin ka hre lova, YMA chu, chu ti ang tawkte lo tanpuia a, lo tuamhlawmtu tur ni zawk awm tak niin ka hria. YMA chuan midangte ensan, hnuchhawn leh endawngte zawk hi a tuamhlawmin, a chhawmdawl tur ni awm taka a lan laiin, khawtlang tana mi hnawksak leh pawikhawihtute tiin a’n ‘ensan’ zawk hlauh mai te hi a dikin ka hre thei tlat lo. Midang leh pawl dangte ensan, tuamhlawmtu nei lo leh buaipuitu awm lote thleng pawh a tuamhlawmtu leh buaipuitu tur zawk ni a a lan laia, YMA berin a ‘ensan’ tlat thin te hi a dik lo hulhualin ka hria! YMA kalphungte ka han sawisel chiam mai a, a chhungah I awm loh/tel loh vang a ni min ti tawkte pawh in awm maithei….ni e, thuk tak chuan YMA hi ka luhchilh hran lova, Branch YMA-a Office Bearer kum khat ka nih ve leh, Branch Executive Committee member term khat ka nih ve bak chu tawnhriat em em ka nei hran lo. Chutih rual chuan, khawvelah hian eng thil pawh, ruihhlo a ni emaw, pawl a ni emaw, kan ruihchilh leh atchilh tawh reng rengah hi chuan mihring chhia leh tha hriatna, rilru fim (rational thinking) hi kan hmang thei tawh lo tihna a ni tlangpui a, chu vang chuan, eng pawl mah hi atchilh leh ruihchilh hi ka tum lo bur ringawt mai a, chu chuan khawtlang huap pawl leh kohhran pawh hi a huam vek a ni.

            Tin, ‘tlawmngai pawl’ tih hrim hrim pawh hi a fuh chiah em aw tih hi ka ngaihtuah nasa viau mai. A tir lama kan sawi tawh ang khan, tlawmngaihna hi a pawl anga pumbilh chi pawh niin a lang lova, mimal rilru puakchhuak atanga lo piang, mahni mihringpuite tana thil tha tih duhna thinlung atanga lo langchhuak thin, zo nunze mawi lo luangchhuak hi ni zawkin a lang a. Kan pi leh pute hunlaiah pawh khan, tlawmngai tura inruat leh in ngen a awm ngai lova, Mizo an nih avanga, an thisen leh thinlunga bet tlat a nih avang zawka tlawmngai mai an niin a lang a, lawmthu hrilh let emaw, chawimawi leh lansarh tumna rilru an put avanga tlawmngai ni lovin, mihring an nih avang leh, a pawimawh berah chuan, ‘Mizo’ an nih avang zawka tu lakah pawh tlawmngai mai thin zawk kha an niin a lang a, an tlawmngaihna khan phut let a nei ngai lo. Tin, a hrim hri thu-ah, tlawmngai ve lote phutna, thikna leh elrelna rilru atanga he ‘Mizo tlawmngaihna’ hi lo chhuak ni pawhin a lang lem lo bawk. Hei vang hian, Mizo tlawmngaihna dik tak chu, a phu hauh lote tan hlei hlei khan a hlu a, a hlut em avang zawk khan tlawmngai lo nih kha thih hrehin an hreh zawk thin niin a lang a. Tunlaia ‘tlawmngaihna’ kan kalpui leh hriat dan, phut chhuah tlawmngaihna, a hlawha hlawh chhuah ngai tlawmngaihna nen kha chuan, kan pipute huna an tlawmngaihna kha chu a inang lo mai pawh ni lovin, lei leh van anga inpersan ni zawk hialin a lang a ni. Hei vang hian, ‘tlawmngai pawl’ tih pawh hi pawl sawina atana hman atan chuan ka ui takzet a, tlawmngaihna hi rilru leh thinlung chhungril ber atanga Mizote nunze mawi leh tha, rawn puakchhuak a ni tur a ni tih hi ka ngaihdan a ni a, pawl anga lo pumhmawm emaw, lo ta neih bik hi a rem thei lovin ka hria a, ‘Mizo’ kan anga, mimal ang pawha kan nunchhuahpui tur leh kan lanchhuahpui tur nunze mawi ni ngei tur zawk niin ka hria a. Hei vang hian, ‘tlawmngai pawl’ han tih tawp mai hi chu a dikhlel deuhin ka hria a ni. Chu vang chuan, ‘tlawmngai pawl’ ti lo hian, ‘khawtlang huap pawl’ emaw, kan pawl hming ang theuh, YMA, MHIP, MUP adt. ti hian intarlang ta mai ila a fuh mah zawkin ka hria.

            Eng pawh chu nise, ‘tlawmngai pawl’ inthlanna-a ‘line up’ han awm ta ringawt mai te hi kei chuan a dik theiin ka hre lo. ‘Sem sem dam dam, eibil thi thi’ tih thurin nghet taka vuantu hnama pawl inthlanna-a thleng atan chuan thil inhmeh lo hulhual niin ka hria a. ‘Nang, nang, nang’ inti tur zawk awm tak kan nih laia tlin loh hlauva line up kan han siam ta mai te hi a ‘tlawmngaihthlak’ loh hle in ka hre tlat mai a. ‘Tlawmngai pawl’ hruaitu nih tuma ‘chuh’a ngai ringawt pawh hi a dik lovin ka hria a, ‘tlawmngai pawl’ hruaitu nih hian lukhawng a nei viau zawk em ni tih te thlengin min ngaihtuahtir phah ta hial zu nia!