Hringnun-IV

Thlasik boruak thiang leh vawt raih mai chu ka han hip vang vang a, na a va dawm tehreng em. Kum khat chhunga sik leh sa Pathianin a duan te zinga ka nghahhlelh ber kha a ni reng a, nghahhlelh man a awm hi ka ti thin. Boruak a thiang kak mai a, engkim mai hian lung a len a ni tawp mai hian ka hria. Zing nil um han hnung puak ar ar hnu a, tlai ni tlak ruala sikri kil bial a serthlum ei sar sar paha titi khawchang han vawr te, zan boruak vawt vin tak mai a puan, a lum thei ang ber sin a, mu zangthal ar ar paha lehkhabu, mahni ngaihnawm tih zawng tak mai zan rei, reh reih rawiha tui taka chhiar a, khawvel danga han chen veng veng tluk leh a aia nuam hi he leia ka dam chhung reilote-ah hian ka la hre thei lo chu a ni e!

Chu thlasik zan, ‘bar’ thla zanah ngei mai chuan van lam chu ka han thlir a. Pathianin khawvel a din tirh ata tawha an tih thin dan pangngai ang chiahin van boruak zau, inpharh duai maiah chuan arsi te chu an lo eng de leh sep sep a, chhohreivung pawhin kum sang tam hnuah pawh a awm hmun sawn eih lovin a eng a lo la chhuah reng a, Chawngmawii leh Hrangchhuana te pawh lungchim takin an lo la indi reng a. Kum tinin ka thlir thin a, ka la thlir ning thei chuang lo. A siamtu kut themthiam zia, khitiang taka lungkuai leh lunglenthlaka van boruak chei tura thluak a sen nasat tur zia te, a chei zawh hnuah a’n en ang a, mawi a tih dan tur zia leh a lung a awi dan tur te thlengin ka han zeldin kual a. Chutih lai chuan he ngaihtuahna hi ka nei ta a.

Ka lehkhabu chhuar chung ber tlara lehkhabu chhah angreng tak, keu pawh ka keu zen zen loh ‘Astronomica’ bu chu ka han keu va. Chu lehkhabu chhunga van thengreng chanchin, ni leh thla leh arsi te chanchin chipchiar taka mithiam ten an ziah te chu a lem nen chuan ka’n thlir thuak thuak a, khabe zangthal meuha ka chhoh thlir vang vang van boruaka arsi te chu ka zu chhuk thlir ta a. A phek chu ka keu ka keu va, phek pakhata thu inziak pakhat chuan ka rilru a luah ta deuh a. Chu lehkhabu chhunga phek pakhatah chuan vana kan hmuh arsi te khi kan awmna lei atanga engin kum khat chhunga  a thlen chin (light year) a teh a, a hnai ber pawh kum maktaduai tela hlaa awm an nih thu te, arsi thenkhat phei chu eng kum maktaduai zathum chuanga hla leh chu aia hla fe-a awm an nih thu te a lo inziak a. Tin, vana arsi, chhun han tia leka kan hmuh te khi kan khawvel aia a let tam taka lian an nih thu te chu a lo inziak a. Arsi te khian mihring te ang bawkin nun/dam hun chhung an nei ve a, an dam chhung bi a lo kim chuan an eng a thim a, van thengrenga lung sakhat leng nuai nuai ang chauh an ni ve mai thin. Chung zawng zawng aia mak ta ber zawk nia ka hriat tak chu, arsi thenkhat, kan awmna lei atanga eng (light) kum maktaduai za tela hlaa awm te eng khian kan khawvel a rawn thlen (vana an eng kan lo hmuh) meuh chuan a arsi, eng chhuahna ber kha chu a eng a lo thim a, a lo thi daih tawh thin an tih chu maw le! Chu thu chuan hringnun hi heti hian min thlir tir ta a.

Thu leh hla lama kan kungpui te zinga mi, Fam Pu Mafaa khan mihring hian thihna vawi hnih kan paltlang thu, thih khatna chu kan lei taksa ruang a chan hnu leh thih hnihna chu mite thinlung atanga thai bo leh theihnghilha kan awm hun a nih thu a sawi a. Thenkhat hi chuan thih khatna ai hian thih hnihna hi kan tawk hmasa thin ni te hian ka hria. Mihring kan la nih lai, kan dam lai reng pawha tu khaw kha in an hriat loh leh tu thinlung maha riak ngai lo, kan mihringpui ten hnawk min tih ngawih ngawih te hi kan tam khawpin ka hria. A chhan chu eng pawh-vanduaina, pamhamna, chapona, eirukna, sualna, elrelna adt a ni thei ang. Chung mi te chuan thih hnihna hi thih khatna aiin an tawng hmasa niin ka hmu. Thenkhat erawh chu thih khatna an tawh hnu, kum za tel liam hnu pawha thih hnihna la tawng lova la nung reng an awm ve thung. Chung mite chu an nihlawh teh e! Vana arsi, an thih hnu pawha eng mawi tak la pe chhuak a, an engin mel sang tam tak a paltlang hnu pawha midang te tana eng mawi la chhuah te nen khian chung mi ropui leh fak hlawh te chu ka tehkhin thin. An damlaiin thil ropui, khawvel deng chhuak dawt khawp thil tih an tum vek kher lovang. Anmahni-a eng mawi awm chu midang te hmuh theihin a nihna angin an pholang a, an en chhuah pui a. Chu chu an ropuina lai, an thil tih te ropui leh hriatreng tlaka siamtu chu a ni mai. Thil ropui tak tih an va tum hran lova, midang te hriatr eng hlawh nih pawh an va tum hranpa lo. An nihna sa zawk kha midang te tan a ropui a, an lo hre reng mai thin zawk a ni.

Kei pawh hi engtik ni-ah emaw chuan ka hringnun hi a hrin zawh tawh loh hun, ka lei taksa hi lei chauh mai a nih hun a lo la thleng ang. Chumi hnuah pawh chuan thih hnihna thleng lova thlasik khaw vawt hnuaia van boruak zau taka arsi thi tawh te eng, lo la de sep sep te anga la cham ban ve rih khi ka duh a ni.