Hringnun III

20^th July, 1969 a ni. Khawvel chuan thil pakhat ngaihven leh ngaihchan a nei a. Ram hrang hranga hnam hrang hrang te pawh he ni-ah zet chuan ngaihven thuhmun nei ta na na na chu an inlungrual viau ta ve ang. Zoram lama rambuai thim chhah vanglai tak a ni a, Mizo te chuan he ni-a thil thleng hi kan rambuai pik vanglai a nih avangin hria a bar pawh kan awm lo maithei e. He ni chhinchhiahtlak, mihring zawng zwng te tana theihnghilh ngai tawh loh tur ni-ah hian NASA kah chhuah, Apollo 11 ti-a an vuah boruak lawng chuan astronaut pathum-Neil Amrstrong, Buzz Aldrin leh Michael Collins te chu leilung piantirh ata mihring tumahin an la rah ngai loh, thla leilung chu a hruai thleng a. Vawiin thlenga mimal tawngkam chhuak lar ber te zinga mi, mihring zinga thla leilung rap hmasa ber Neil Armstronga’n, “Mimal ke chheh pakhat lek hi mihring zawng zawng sang taka min vawrhtu a ni (one small step for man, a giant leap for mankind),” tih sawi chunga thla leilung a rah ni a ni.

Chutia thla leilung an han rap ta chu he kan awmna lei atanga kan hmuh thin dan leh kan lo ngaih thin dan ang ngawt a lo ni lo tawp mai tih chu Neil Armstronga te thian dun ngaihtuahnaah chuan a lan hmasak ber ka’n ring ve ngawt a! Kan awmna lei atanga 384,400km zeta hlaa awm thla khi mihring ten kan lo ral thlir dan nen chuan a inpersan hle a lo ni a. A hming pawha kan koh phal loh, duat taka chhawrthlapui kan han tih hnap mai leh, sap ho ngei ngei pawhin ‘Lover’s moon’ ti-a lungkuai taka an lo chhoh thlir ve vauh vauh thin, fam ngai te tah tam tir fotu, hmangaihtu leh hmangaihte lunglenna tizualkaitu, khi thla khi a chhung han luhchilh meuh chuan a lo ngainatawm awzawng loh mai! Thlaler ang maia hmun ro leh khawhar, ruam thuk tak tak leh  leilung rualrem lo pui puia khat, chenna atan phei chuan a aia thlakhlelhawm loh dang a awm lo hial ang tih tur khawpa hmun khawro, rualrem lo leh nelawm loh zet a lo ni a. Mahse, he kan chenna lei atang hi chuan eng no mawi tak chhuahtir thin tu, ziakmite ziakfung cho chhuaktu leh mi rilte ngaihtuahna sawi nghingtu Pathian thilsiam duhawm ber te zinga mi a ni lawi si. A chhungril lam chu kan chenna lei ai maha rualrem lo leh khawhar ni mah se, amah thlirtu leh entute tan chuan hahdamna thlentu a ni ang lawi a.

Chu chu a ni hringnun chu! Mi hlim thei ber ber te  leh an thu hla leh chetzia hmanga an mihringpuite hlimna thlentu, fiamthu thiam lar tak tak te pawh hian an chhungril lamah chuan beidawnna, lungngaihna leh harsatna te tawkin, hnual rawih rawih chang hi an lo ngah ve hle thin; mihring an ni miau a. Zepyhr drama club dinchhuaktu leh vawiin thlenga Mizo mipuite min nuihtir a, hlimna min thlentu Mapuia ngei ngei pawh hian, “Mi tam zawk chuan fiamthu duh leh hlim reng, nui reng turah hian min ngai ngawt thin. Fiamthu thawh tur ngaihtuaha zankhaw tairek thlenga ngaihtuahna senga ka men te, chhungkaw pa ka nih anga chhungkuaa ka mawhphurhna hlen paha fiamthu thawh hahthlakzia te hi min hmuhpui pha lo. Fiamthu hi eizawnna atan chuan uanna chi a ni lo tawp!” ti-a a sawi te hian hringnun darthlalang fiah tak pakhat chu min hunsak chiang hle mai. Thiante zinga mi rilru na hnem thiam te, rilru hahna nei ve ngai lo ang maia hlim sarh reng thin te, ani bulah hi chuan a lungngaih rei theih loh tih theih khawpa nun zangkhai nei te hian rilru hahna te, mal ngawih ngawiha inhriatna te, lungngaihna leh beidawnna te hi an tawk ngai lo a ni bik lo, midang te hmuhah an ti lang ngai lo mai zawk a ni. Thenkhat chu eng emaw hleka tanpuitu mamawha van nghal ruai ruai thin te, midang te boruak engnge ni tih pawh ngaihtuah hmasa lem lova mahni phul phul leh mahni boruak tawn ang ang midang te hrilhchhawng zung zung chi te kan awm thin. Mihring mizia a inang lova, an mawh love. Mahse, chutiang mite chu midang te tan hahdamna leh chawlhna nuam an tling khat ngawtin ka ring. Tin, midang ten hahdamna zawnga an pan ngai ka ring lo bawk. Khi kan chung chhawrthlapui pawh khian a chhunglam nelawm lohna leh tihbaiawmna zawng zawng dahtha in, amaha hahdamna zawnga pantute tan chuan engtiklai pawhin eng mawi a rawn chhuah no nghelh reng mai a. A hmunah khian han kal chilh ngat ila zawng, amah avanga lunglenga kiu vawng vawng thin te hi a tlanchhe hmasa sa-ah kan tang hial awm asin!

Kan chhungril lam thimna leh harsatna ruam thuk tak te hi midang te hlimna pawlhdaltu atan hian hmang kher lo thin ila a va duhawm em. Kan lungngaih manganna min tawmpui tak tak tu leh kan hahdampui ngawih ngawih thin te ngei pawh hian an chhungril lamah keini aia nasa hian hliam an lo tuar ru reng thei. Midang te laka hahdamna kan zawn hma hian keimahni-ah midang te hian hahdamna rawn zawngin, rawn hmu se, chu chuan keimahni-ah hahdamna hi kan zawn ngai lovin a rawn thlen ve thei asin. Khi chhawrthlapui pawh khian a pawnlam mawina ai khian a chhungril nihna khi rawn lantir fo ta sela chuan, lunglenpui chu sawi loh, kan faten an hmuh lohna turin tlai ni tlak rual rual hian purdah kan zar phui sawk sawk lovang tih tunge sawi thei? Zaidam te pawh hi mi thinchhia, an thinchhiatna an tih lan ngai loh avanga insum thei leh zaidam nih lo hlawh ta te an lo ni ve mai bawk alawm mawle! I nun tithimtu leh tihnawktu te kha chu a lang lo lamah khan dah tha la, i eng mawi tak hmang khan midang te nun chhun eng teh; chu chuan i nun chhung buaina kha a rawn chhun eng let zawk maithei che asin.

(Good Friday a ni a, chhung te leh thenawm khawveng tam zawk ten Biakin lam min pansan laiin, ka ke hliam avangin ka inkhawm ve thei si lova. Khaw lum huam huam kara boruak reh reih rawih lai chuhin, ka rilru-a thu lo lang ka han chham chhuak a nih hi, Good Friday pualin (inmil fahran lo mahse!!)