Posts

Prosocial shame vs Destructive shame

            Kan thupui hi ka ngaihtuah chhuah pawh a ni lova, American psychiatrist, Dr. Anna lembkei’n a lehkhabu, Dopamine Nation: Finding Balance in the Age of Indulgence tih lehkhabu-a a sawi a ni. ‘Shame’ tih thumal hi Pu JF Laldailova chuan ‘hmingchhiatna, mualphona, zahthlakna’ tiin a hrilhfiah a, chu mi awmzia chu, thil lawmawm lam a ni lo phawt tihna a ni. Mahse, Dr. Anna Lembke hian hmingchhiatna, mualphona leh thil zahthlakah pawh hian chi hnih a awm niin a sawi tlat thung a, chu chu kan thupuia kan tarlan khi a ni. A hmasa zawk, prosocial shame chu hmingchhiatna leh mualphona, zah ngawih ngawihna tham thil kan ti emaw, kan tawng a nih pawh a midang ten min diriam mai lova khawngaih leh lainat taka min rawn hnaih emaw, anmahni lama min pawthnai a, chu mualphona leh zahna khur atanga tal chhuak a, nun kawng pangngai kan zawh leh theihna tura min puih, fuih leh kaihhruaina hi a ni tiin a sawi a. Chu tih laiin, destructive...

All of the Above/None of the Above

            Kan thupui hi zirlai, a bik takin, high school leh a chung lam zirna lo tem tawh te chuan examination kan hmachhawnnaah kan hmu fo tawh ngei ang a, a awmzia pawh hi han sawifiah viau hranpa pawh a ngai kher tawhin ka ring lo. Kan thupui hi Mizo tawnga kan dah dawn chuan ‘A chunga mi zawng zawng te (all of the above) tih leh a chunga mi pakhatmah (none of the above) tiin kan hrilhfiah thei ang chu.’ Zawhna a rawn chhuak a, duhthlan tur hrang hrang zawhna siamtu ten an rawn tlar thla a, thlan tur hnuai berah tuna kan sawi, All of the Above tih emaw, None of the Above tih emaw hi an rawn dah thin. An rawn dah chhan lam hi han thlur chiam ka tum lova, ka tinzawn ber zawk chu he duhthlan tur (option) a lo awm a, kan thlan fo thinna chhan zawk hi a ni. A tlangpuiin, zawhna chhanna duhthlan tur hrang hrang zinga a hnuai bera kan sawi mek pahnih zawhna chhangtu ten kan chhan/thlan thinna chhan hi kawng hnih a awm in ka hria. P...

I Hna nge I Mawhphurhna I Hlen?

              Mawhphurhna hlen lovin hna a hlen theih em, tin, chu mi letling chiah chuan, hna hlen lovin mawhphurhna a hlen theih em? He zawhna hi ngun takin lo inzawt ve chhin teh.             A hmasa berah chuan engnge mawhphurhna chu ni a, engnge hna chu ni ta le? Mawhphurhna (responsibility) hian phirpui a nei a, chu chu ‘tih tur (duty)’ a ni. Mawhphurhna hlen tur chuan kan tih tur kan tih a ngai a, chu ti ang bawkin, kan tih tur kan tih hian kan mawhphurhna kan hlen tihna a ni thei bawk ang chu. Hna (job) hi chi hrang hrang a awm thei ang a, chu lam erawh chu kan sawi tum ber a ni lo thung a, a khaikhawmna atan, ‘Hna’ kan tih chu kan eizawnna leh kan mamawh phuhrukna atana kan tih hi a ni ber ang chu. Hei vang hian hna hrang hrang kan neiin kan thawk a, chu chuan tih tur leh mawhphurhna chi hrang hrang a keng tel vek bawk a. Chu tah tak chuan, hna (job) hlen nge k...

Eng tin nge ka tanpui theih ang che?

            Netflix online streaming site-ah hian serial film pakhat, New Amsterdam tih hi ka en a. A tirah tak chuan, a storyline summary vel ka’n chhiar chuan ka hmuhnawm tih tur chi ni-a ka hriat loh avangin ka peh hel kual a, thil dang ka en kual ka en kual thin a. Tun krismas boruak chhovah khan a dang ka en mek ho ka en zawh tawh hlawm avang leh company lamin min rawn recoomend sek avangin ka’n en ve ta poh a, a inchhirawm loh viau mai. A thawnthu kal hmang chu he ti ang deuh hi a ni. New York khawpuia sawrkar enkawl hospital pakhat-a Hospital Board chuan Medical Director thar atan thalai mawng zang leh viak tha tak mai (a hmel en chuan kum 40-45 vel niin a lang) Dr. Max Goodwin chu an ruat thar a. Medical Director thar chuan a hna a zawm tirh a hospital staff te inhmuhkhawmna a neihpui hmasak berah hospital-a lung lam zai leh enkawltu ber, cardiology departmenta doctor thawk zawng zawng te chu a bo a bang awm lovin a ban fa...

Fight Fair in a Fair Fight

  Tunlaiah hian an la ching ngai em chu ka hre lova; kan naupan lai kha chuan he tawngkam, ‘fair fight’ tih te, ‘in fair ila’ tih te kha a lar thei khawp mai a. He thu mal/tawngkam hi Greek tawng emaw, Latin tawng atang emaw-a English tawnga an seng luh a ni nge ni lo kan hre lova, a buai lah kan buai phah ngai hek lo! Mi thiam ten an hrilhfiah leh sawi dan lam in min ti buai lova, mahse, chu ti chung chuan, a tu a mah kha a awmzia hrilhfiah hran kan ngai chuang miah lo bawk. Kha kan panlai khawvela ‘fair’ awmzia te, ‘fair fight’ awmzia te khan tun kan khawvela kan nunphung leh chet phungah hian pawimawhna thuk tak a nei tlatin ka’n hre lehpek a. A hunlaia a hrilhfiahna leh a awmze dik tak hriat tum ngai miah lo khan, tunah hrilhfiah ka’n tum leh hnuhnawh tlat mai te hi a kawnghmang viau pawhin ka hre bik chuang lo! Tun hnua ka’n ngaihtuah let hian, kha fair fight kan hriatthiam dan leh sawifiahna ber (sawi chhuak kher lo mah ila) ni a a ka hriat tak chu tum’a tanpuina/puihna tel...

Engnge I Zawn?!

              Kum pui lingleta kan nghahfak, ‘hun pui’ ti a kan urlawk, Krismas leh kum thar lawmna hun chu kan lo hmang zo leh ta der mai. Kuminah hian mi eng zat in nge mual liam in, kumin kum tawpa hun pui lo in her chhuak leh tur hi eng zah takin ban thleng zo lo leh ang i maw le…chung zingah chuan a ziaktu ngei pawh hi ka tel lovang tih ka sawi thei bik der bawk si lo! Eng pawh ni se, kum thar chu kan han chuangkai leh ta poh chu a ni a, he kum thar hian I tan, ka tan hian eng hun nge a rawn in her chhuahpui dawn lah hriat ni suh…fak hla siamtu in, ‘tun hi hmang tha in naktuk veng rawh,’ a tih ang khan, kan tun hun theuh hi fimkhur leh uluk takin kum bul atang hian hmang ila, naktukah hian eng pawh lo thleng se kan lo in buatsaih lawk tihna a lo ni reng mai.             Hun pui lo thlen apianga ka rilru ngaihtuahna luah ziahtu leh thil tam tak min ngaihtuah tir zia...

Indira Gandhi National Open University (IGNOU) hre chiang rawh le

              ‘IGNOU’ tih hrim hrim hi chu kan hre fur tawhin ka ring a, chu tih rualin, a lam pum la hre miah lo hi kan awm teuh va ka rin bakah, he zirna in sang hi engnge a nih, engnge a kalphung, hna zawnna atan a tlak em, eng eng nge zir theih…a tawi zawngin, IGNOU hi zirna chhunzawm zelna emaw, zirna hrim hrim atan a rintlak in, chhawrnahawm a ni em tih hi ka han sawi zau duh lai tak chu a ni.             Mi tam takin IGNOU kan hmelhriat dan hi siam that leh in hrilhfiah a pawimawh takzet a. Mi tam zawk ten IGNOU kan hriat leh sawi dan ni fo thin chu zirna in pangngai-a zir chhuak zo lo/thei lo leh hna nei tawh ten an hna-a an kaisanna atana certificate awlsam an neihna a ni tih hi a ni a, IGNOU hi lehkha thiam thei vak lo leh kum upa lam, hna-a kaisan mamawh ten an duh leh mamawh awlsam zawk a an hmuhna ang lekah mi tam tak hi chuan kan ngai a, hei hi a dik lo n...