Ram

 

Khawvela hnam anga min siam tu leh min dintu hi thil hrang hrang a awm thei ang a, tawng te, nih phung leh tih phung, vun rawng adt hi a langsar zual an niin a rinawm a, chung zingah chuan ‘Ram’ pawh hi hmun pawimawh tak luah tir ve ta ila, kan ti sual thui viau in ka ring lem lo. Khawvel awm tirh ata mihring, hnam leh chi peng hrang hranga in then darh te hian awmna, chenna, khawsakna hmun kan nei thin a. Hmasang mi, chenna leh khawsakna bulfuk tak nei lova, tui leh ei tur awm tamna apianga insuan kual thin ten thlai chin dan te hmu chhuak a, hmun khata an ei leh in tur thar chhuah nachang an hriat hnu atang kha chuan,vawiin thleng hian mihring te hi khawi lai emaw ah, a hlawmin kan awm khawm thin tlangpui a. Chhungkaw pakhat atanga in thlah chhawng zelin, kan dap zau zel a, mihringin a luah lum chin ram pawh a zau zel a. A tlangpuiin, a tir lama kan sawi tawh, tawng, nihphung, tihphung leh kawng hrang hranga thu khat vaw tlang thei te chu chenna leh khawsak hona thleng pawhin kan in hlawm khawm zel a, chu ta tang chuan vawiina hnam leh chi peng hrang hrang te hi kan lo taidarh ta zel a ni ti pawhin a sawi theih awm e.

He ti anga hmun bik, chenna leh khawsakna atana nei a, kan lo in ben bel tak hnuah hi chuan, chu kan chenna hmun chu kan ram, kan awmna, kan ta-ah kan lo chhal ta thin a, chu mi hmuna cheng ve lo leh khawsa ve ngai lo te chu a ram leilung fa ni lo, mikhual kan lo ti ta thin a ni. Hei hian ken tel leh entir pawimawh tak a nei a. Kan chen, kan khawsakna hmun, kan ‘ram’ a kan chhal reng reng chuan ram ri a nei vek a, chu kan ri pawn lam theuhah chuan kan mihringpui, mi dang ten ram an lo nei ve leh a, mahni ram ri pel a, mi ram chhunga chet va la emaw, kut va thlak emaw chu mi ramri chhunga dan lova chetna a lo ni ta thin a, a ram neitu te lung a awi lo em em thin. Khawvel chanchin, ziaka kan neih tan tirh atanga vawiin thleng hian ngun takin han en ila, khawvel sawi danglamtu indopui te, ram lian zawk ten ram te leh rethei zawk te an awpbehna zawng zawng te pawh kha he ‘ram’ avanga buaina lo chhuak vek hi a lo ni reng mai. Tin, miin a ram ni-a a hriat leh a chhal a midang an lo awm chuan, chu chu neih let leh ngei tumin, thapui thawhin a bei thin a, mikhual te hnawhchhuah ngei tumin tan a la thin a. Kum zabi 11na chho va Roman Catholic bul tuma Jerusalem leh Constantinople (vawiina Istanbul lo ni ta) laklet tuma pasaltha rual te tir a ‘crusade’ an neih te pawh kha chu ti ang vang tho vek chu a ni. Hei hian a entir chiang tak pakhat chu, ‘ram’ chuan ‘ri’ a nei a, huam chin a nei thin a. Chu ram huam chin humhim a, luah tlat tur chuan khawvelah hian thisen maktaduai tam tak a lo luang ral tawh thin a. Chu chu, kum 20 liam ta thleng kha chuan khawvel kalphung leh indona leh in nghirnghona lo chhuahna chhan ber pawh a ni a. Ram a intodelh loh va, mahni in venghim thei lo emaw, an aia chak leh lian zawk ten an rawn hnehchhuh chuan, chu ram chuan ka ram ti a chhal tur a nei thei lova, mikhual ten an tuallaiah ro rawn relsakin, mahni ram chhungah khual chan an chang tawh mai thin a. Chu chu Palestine leh Israel ram te in tih buai kumhlunna pawh khu a ni.

Mahse, kum 2000 chho atangin internetin khawvel a rawn run tan ta a, chu ta tang chiah chuan, a hma zawnga khawvelin ‘ram’ a sawifiah dan leh a lo hmuh dan te, a lo humhalh dan leh in hung bikna zawng zawng te chu a thara sawifiah leh hrilhfiah a lo ngai ta. Vawiinah chuan ‘ram’ han tih hian ri mumal tak nei, huam chin leh huap chin nei ram ti a sawifiah hleihtheih a ni tawh lova, internet thiltihtheihna chak tak chuan khawvel ram ri te chu rawn daidarin, huam chin leh tawp chin lem nei lovin min rawn hrut rual ta pup pup mai a. Chu internet leh digital khawvela lei rem rap tura insiam rem leh in her rem chak apiang te chu ‘ram’ neitu leh thununtu an ni ta zel mai a, ram leh ram in tih buaina leh indona tam tak pawh internet/digital khawvela inbeihna leh chungnung zawk nih inchuhna khawvel a lo ni zo ta.

Hetah tak hian keini ram leh hnam hi engnge kan dinhmun ve le? Kan chheh vel, kan thenawm ram ten internet hmanga ram an lak duai duai lai hian, keini hian ram chin zauh chu sawi loh, kan neih sa pawh kan chan belh zel zawk em? Tin, sawi tawh ang khan, ‘ram’ kan han tih hian tunlai khawvelah chuan leilung, ri kham chin nei ringawt a sawi theih tawh loh va, kan ngaihtuahna, kan duh zawng, it zawng, chak zawng zawng zawng te hi internet/digital thil te avang hian ‘ram lak tur’ a ni vek tawh mai! Han in bih chiang mah teh ang u. Kan nitin nuna a lova kan awm theih tawh mang loh hrang hrang te hi han ngaihtuah chiang ila, kan ram leh hnamin kan siam chhuah leh ngaihtuah chhuah a awm bar lo….ram dang siam, hnam dang te kut chhuak vekin kan lo in chhek arbawm mai mai hi a lo ni! Riltam a huaisen theih loh tih a nih angin, kan mamawh zawng zawng deuhthaw-a pur chaw ngai hnam kan la ni tlat mai hian kan ‘ram’ a zim tawh zia a ti lang chiang hle in I hre ve em? Mizo rilru put hmanga ka ngaihtheih loh em em mai, sawi pawh ka sawi zin em em chu, “Kei/keini chu kan upa tawh a,” tih tawngkam hi a ni. Mihring hi kan kum a upat poh leh hringnunah hian tawnhriat kan ngah tawh tihna a ni a, hnam upa zawk te chu an kum a upa telh telh a, an fin telh telh laiin, keini chu kan upa telh telh a, kan bil telh telh thung a. Ram dang leh hnam dang ten kan leilung ram em chu min la rawn hneh chhuh lo mahse, kan thinlung ngaihtuahna leh kan duh zawng ram erawh chu min laksak mai pawh ni lovin, min awpbet nasa em em tawh a, kan tal chhuak leh thein gai ang em tih pawh hi ngaihtuah tham fe a ni ta. Kan taima lo bik em ni…kan teirei peih lo nge, kan thiam leh finna, kan thluak hian hnam dang te a pha ve lo zawk? Heti renga kan kal hi chuan, kan ram, kan hnam hi chimralin kan awm thuai dawn (kan awm mek bawk) a, min chimraltu te chu a hring a hrana kan rama rawn lut a, kan chaw bel te min rawn ben buaksaktu te ni lovin, hla te khua leh tuipuirala, khawl hmai eng hlai tak hmaa thu digital hmanga in zuar te leh sumdawng te khu an ni ang. Pu Mahruaia Chawngte in, “Hnam Ropui te u, Tho r’u le,’ ti-a chona a siam Mizo hnam hi kan lo ropui tak tak em tih fiahin kan awm chho mek zel a, tho chhuak tur hi kan awm reng ang em tih pawh hunin a la rawn hril ang chu. Mizo khawtlang nunah mi siam sa ei, mi thawh chhuah sa ring, mahni in engmah thawh chhuah leh tih nei ve si lova in chhek arbawm nih chu kan pi leh pu te hlauh ber leh hmuhsit ber, an tu leh fate pawh chu ti ang mi ni lo tura zilh a, fuih thin an ni. Mahse, chhuan thar lo chhuak te erawh chu chu ti ang mi chu kan ni mek lawi si a nih hi! Ram dang leh hnam dang te siam chhuahin kan inthuam a, ram dang leh hnam dang te ngaihtuah chhuah leh an kut chhuak hmangin kan in ti changkang a, keimahni’n siam chhuah leh thawh chhuah alawi sawi tur kan nei si lo. Heti chung hi chuan ZONUN ZE MAWI te, TLAWMNGAIHNA te hi aupui a, uanpui ngam tur emaw kan nih le? Kan ngaihtuah chhuah, kan siam chhuah, kan kut chhuak te hi midang ten hahipa an sawi ve hun hi kan her chhuah tir a nih loh chuan, ram dang leh hnam dang te hnung fe-ah chaurau ek kan thai kan thai ang a, leilunga luah chin ram nei si in, chu mi chhungah erawh chuan ram dang mite awpbehna leh sal behna hnuaiah kun in, kan bet reng ang a, ‘ram’ nei siin ‘ram’ nei si lovin kan awm palh ang e…zofa te kan thawh harh a, kan puan ven kan sawi chhin a hun ta takzet e!  

Comments

Popular posts from this blog

Tunlai khawvel leh Kristianna

Career Guidance

Tlawmngaihna leh Tunlai Mizo Nun